Voor kinderen is draagmoederschap gedwongen afstand van hun moeder

Deze maand stelde een moeder de Nederlandse staat aansprakelijk voor het gedwongen afstaan van haar kind in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Ze verlangt officieel excuus (Trouw, 10 september). Zij was niet de enige die dit overkwam. Het gaat hier om een destijds gebruikelijke handelwijze van de overheid bij vrouwen zonder echtgenoot.

Voor de veroorzaakte menselijke schade, de verbreking van de band tussen moeder en kind, bestond bij de overheid en ook in de samenleving niet echt oog. Terwijl die band belangrijk is. Tijdens het baren van een kind komt bij de vrouw zelfs een speciaal hormoon vrij, dat de door de zwangerschap ontstane biologische band ondersteunt en ervoor zorgt dat de moeder een leven lang binding met het kind blijft ervaren en loyaal blijft aan het kind. En andersom. De beslissing van de overheid tot gedwongen scheiding berustte op een blinde vlek voor deze relatie. Dat besluit is nu verleden tijd en het overheidsbeleid is bijgedraaid, maar een tweede net zo ­belangrijke blinde vlek wordt (nog) niet onderkend.

Het recht op moederzorg

In de huidige samenleving bestaat veel sympathie voor de medemens die ongewild kinderloos blijft. Door de mensen in kwestie kan dat als een groot probleem worden ervaren. Op dit moment krijgt het belang van deze wensouders daarom veel aandacht en wordt draagmoederschap als oplossing gezien voor ongewilde kinderloosheid. Daarbij wordt uit het oog verloren dat handhaving van de band van het kind met de moeder, volgens Nederlands recht de vrouw uit wie het kind geboren is, gegarandeerd wordt door het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Artikel 7 van dit verdrag houdt in dat het kind het recht heeft om na zijn geboorte verder door deze moeder blijvend te worden verzorgd.

Ook de plicht van overheden om de identiteit van het kind te beschermen, vastgelegd in artikel 8 van het verdrag, is een barrière tegen draagmoederschap. Wie in zijn omgeving navraagt of zij ervaren dat het afstammen van de eigen vader en moeder tot iemands identiteit behoort, merkt dat iedereen dat inderdaad vanzelfsprekend vindt.

Hier is ook illustratief dat kinderen die destijds zijn verwekt via spermadonatie, als volwassenen de vraag stellen bij wie zij eigenlijk horen: de verzorgende vader of de donor. Vaak gaan zij op zoek naar de biologische vader. Zij kozen er niet voor om niet gewoon door hun biologische ouders verwekt en opgevoed te worden, en hebben hier problemen mee.

Afgenomen

Goed beschouwd hebben gedwongen afstand door de moeder van het kind zoals dat vroeger werd opgelegd en het nu in zwang geraakte draagmoederschap veel van elkaar weg. Bij gedwongen afstand werd een moeder haar kind ontnomen en bij draagmoederschap wordt van het kind de moeder afgenomen.

Volgens genoemd verdragsartikel heeft het kind het recht om zijn identiteit te behouden. De rechter (dat is uiteindelijk de Hoge Raad of ook het Europese Hof voor de Rechten van de Mens) zou waarschijnlijk weleens kunnen ­beslissen dat het afstammen van de ­eigen vader en moeder tot de te eerbiedigen identiteit van het kind behoort. Een identiteit waarop geen inbreuk mag worden gemaakt door de toepassing van draagmoederschap.

In de brief van het kabinet aan de Tweede Kamer, waarin een plan voor een regeling van draagmoederschap wordt aangekondigd, wordt op de juridische (on)mogelijkheid van het instituut draagmoederschap niet op principiële wijze ingegaan. De Tweede Kamer zal echter wel inzien dat zij niet om het verdrag voor de rechten van het kind heen kan. Daarom zal het huidige plan voor een regeling van draagmoederschap geen wet kunnen worden.

Lees ook:

‘Ik moest mijn kind afstaan’

Trudy Gertsen moest haar kind gedwongen afstaan. Een halve eeuw later vecht ze voor erkenning.

Verjaring en staatsbescherming

Hoeveel kans maakt de zaak van Trudy Gertsen om erkenning en excuus te krijgen? Experts leggen het uit.