Inés ten Berge schetst een gevoelig beeld van ongewenste kinderloosheid door de jaren heen
Natuurlijk, het was ongetwijfeld oprechte belangstelling. ‘Wil jij kinderen?’, vroeg Adriaan van Dis in De wereld draait door aan videomaker Lize Korpershoek (34) – de schrijver was bezorgd dat haar nog niet verwekte kinderen zich ooit voor haar film Mijn seks is stuk (die woensdagavond wordt uitgezonden) zouden moeten schamen.
Zo ongemakkelijk als Van Dis de film vond, vond ik de vraag zelf. Als eveneens kinderloze dertigplusser wordt bij mij op borrels en partijen de druk op de baarometer ook aardig opgevoerd, en ik neem me vaak voor te antwoorden: ‘Gaat je geen reet aan Wilco, krijg jij hem trouwens nog omhoog?’, maar dan glimlach en antwoord ik, net als Korpershoek, toch maar oprecht: ik denk dat ik ze wel wil.
Dat je met de baarvraag een wereld van leed kan oproepen, toont programmamaker Inés ten Berge in haar indringende documentaire Heb jij kinderen? Ten Berge maakt deel uit van de twintig procent van de bevolking die kinderloos blijft, vaak tegen hun wens. Als meisje wist ze zeker dat ze moeder wilde worden, maar na 21 vruchtbaarheidsbehandelingen, 5 IVF-pogingen en twee miskramen lijkt ze die hartewens te moeten opgeven. Toch zit ze op haar 49ste in een vliegtuig naar Finland, naar wéér een arts met wéér een sprankje hoop.
Aan de hand van haar eigen zoektocht schetst Heb jij kinderen? ook knap de ontwikkeling van ongewenste kinderloosheid in de afgelopen decennia. Volgens emeritus hoogleraar voortplantingsgeneeskunde Fulco van der Veen zat Ten Berge middenin de ‘epidemie van de mislukte uitgestelde kinderwens’: ‘Iedereen was zo ontzettend blij dat je zwangerschap kon voorkomen, maar men heeft de andere kant daarvan niet in de gaten gehad: dat als je op een gegeven moment wél zwanger wil worden, je het dan zo lang hebt uitgesteld dankzij die fantastische pil, dat het je niet meer gaat lukken.’ Een eilandje troost in een film vol rauwe pijn: kinderloos blijven voelt misschien als persoonlijk falen, maar valt niet los te zien van maatschappelijke ontwikkelingen.
De kinderwens van Ten Berge bleef knagen, omdat de spelregels veranderden. De maximumleeftijd voor IVF-behandelingen is verhoogd naar 50, eitjes gaan de vriezer in en als ze op raken, kun je nog aan de slag met gedoneerde exemplaren. Kun je wel zeggen dat je alles hebt gedaan, kun je beginnen met acceptatie, als je niet óók nog naar Portugal bent gevlogen en je laatste spaargeld tegen een mogelijk vruchteloze operatie aan hebt gegooid?
Ten Berge laat zien hoe ingrijpend die mogelijkheden zijn geweest in de levens van mensen met een kinderwens. Ze bezoekt ook een ouder stel dat zich maar neer te leggen had bij hun kinderloze status. Wilma laat haar trouwfoto’s zien en herinnert zich dat haar schoonmoeder de kinderkleertjes al had gebreid. Nu is ze in de leeftijd dat haar vriendinnen oma worden: ‘Ik krijg het gevoel dat ik steeds verder wegdrijf van waar het leven zich afspeelt.’
Als Ten Berge haar eigen, inmiddels vervaagde echo laat zien, zegt ze: ‘Je zou hopen dat de herinneringen ook vervagen.’ Niet dus. Tegenwoordig antwoordt Ten Berge op de vraag ‘Heb jij kinderen?’ dat ze wél twee leuke katten heeft, waarvan ze graag de foto’s laat zien. Ze kijkt er bíjna vrolijk bij.