Abstract:

Η ενασχόληση με το θέμα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής του ανθρώπου και της ορθόδοξης χριστιανικής ηθικής σε επίπεδο διδακτορικής διατριβής αποτέλεσε πρωτότυπο έργο, αφού δεν είχε υποβληθεί έως τότε σε Θεολογική Σχολή παρόμοια μελέτη. 

Στην παρούσα διατριβή αναφέρονται διεξοδικά τα ηθικά ερωτήματα και προβλήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στον άνθρωπο και διατυπώνονται απόψεις με βάση την ορθόδοξη χριστιανική ηθική και την ποιμαντική προοπτική του θέματος.

 Στην εισαγωγή της εργασίας επισημαίνεται η σπουδαιότητα του θέματος και παρατίθεται η σχετική με αυτό προβληματική. Η διατριβή διαιρείται σε οκτώ κεφάλαια.

 Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται η αντίληψη για το ανθρώπινο έμβρυο στη χριστιανική παράδοση και τεκμαίρεται ο σεβασμός που είναι αναγκαίο να απολαμβάνει από τη σύλληψη, μέσω της παράθεσης βιβλικών και πατερικών κειμένων. Η συγκεριμένη θέση κρίνεται απαραίτητη για το λόγο ότι αρκετά έμβρυα, τα οποία δημιουργούνται εργαστηριακά, είτε καταψύχονται είτε καταστρέφονται μετά από ορισμένο χρόνο αποθήκευσης.  

Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα προβλήματα, τα οποία προκαλούν η στειρότητα και η ατεκνία στο ζεύγος, όπως το κοινωνικό όνειδος, οι ψυχικές επιπλοκές και η θλίψη που προκαλείται στον άνθρωπο.  Εκτίθεται συνοπτικά η αντιμετώπισή τους, σύμφωνα με την ιουδαϊκή και τη χριστιανική παράδοση, δηλαδή μέσα από τις βιβλικές διηγήσεις και τις πατερικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις. Μέσω των αναφορών σε συναξάρια και περιστατικά στείρων ζευγαριών, τα οποία αντιμετώπισαν το πρόβλημα της ατεκνίας,  παρουσιάζονται περιπτώσεις συζύγων που συγκαταλέγονται στη χορεία των αγίων της Ορθόδοξης  Εκκλησίας. Ο Θεός πατέρας εισακούοντας τις προσευχές τους, χαρίζει τέκνα, αν και βρίσκονταν σε προχωρημένη ηλικία. Με το γεγονός  αυτό φανερώνεται η λύση που δίνει ο Θεός πατέρας στο πρόβλημα της στειρότητας, συνεργούντος του άτεκνου ζεύγους και μαρτυρείται η εμπιστοσύνη των συζύγων στο  θέλημα του Θεού.

Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα παθολογικά αίτια της στειρότητας και τα ιατρικά μέσα αντιμετώπισής της.  Επιπλέον, γίνεται λόγος για την υιοθεσία, η οποία πριν από την εμφάνιση των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής,  αποτελούσε για αιώνες τρόπο αντιμετώπισης της ατεκνίας.  Τέλος, σημειώνεται συνοπτικά η κείμενη νομοθεσία στη χώρα μας, παρατίθενται στατιστικά στοιχεία για τον αριθμό των  υιοθεσιών στην Ελλάδα και γίνεται σύντομη αναφορά στη νέα νομοθετική ρύθμιση για την υιοθεσία σε σχέση με την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

Στο τέταρτο κεφάλαιο αναφέρονται οι μέθοδοι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και περιγράφονται  η λειτουργία και η εφαρμογή των μεθόδων αυτών σε εργαστηριακό περιβάλλον. Συγκεκριμένα, γίνεται λόγος για την τεχνητή σπερματέγχυση και αναλύονται οι  διαφορές ανάμεσα στην ομόλογη και την ετερόλογη γονιμοποίηση. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται λεπτομερώς η εξωσωματική γονιμοποίηση και οι επιμέρους μεθόδοι αυτής.

Στο πέμπτο κεφάλαιο εξετάζονται με χαρακτηριστικά παραδείγματα η δανεική μητρότητα και τα νομικά προβλήματα που ανακύπτουν από την εφαρμογή της στην αναπαραγωγική διαδικασία.

Στο έκτο κεφάλαιο σημειώνονται και κρίνονται οι σύγχρονες δυνατότητες και συνέπειες, που απορρέουν από  την εφαρμογή των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως για παράδειγμα, η προεμφυτευτική διάγνωση των εμβρύων, ο πειραματισμός και η κατάψυξή τους, η απόκτηση τέκνων από ομοφυλόφιλα ζευγάρια, η προγενετική επιλογή φύλου και τέλος η κλωνοποίηση.

Στο έβδομο κεφάλαιο καταγράφονται τα ηθικά προβλήματα και διλήμματα, που αναφύονται από την εφαρμογή των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.  Επιπλέον, αναφέρονται οι σύγχρονες θεολογικές θέσεις και απόψεις για το θέμα, τόσο των ορθοδόξων μελετητών, όσο και των ετεροδόξων, κυρίως των Ρωμαιοκαθολικών και των Προτεσταντών, όπως αυτές αποτυπώνονται σε επίσημα έγγραφα και επιστημονικές ανακοινώσεις τους.

Στο όγδοο κεφάλαιο παρουσιάζεται για πρώτη φορά η ηθική αξιολόγηση των μεθόδων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής από την οπτική γωνία της ορθόδοξης χριστιανικής ηθικής. Επιχειρείται η διατύπωση και η ανάπτυξη ορθόδοξης πρότασης για τη χρήση των μεθόδων αυτών.

 Η διατριβή ολοκληρώνεται με τον επίλογο και τα συμπεράσματα, καθώς και με τη συνοπτική μετάφραση στην αγγλική γλώσσα. Τέλος, παρατίθεται η  ελληνόγλωσση  και ξενόγλωσση βιβλιογραφία, στην οποία συμπεριλαμβάνεται ικανός αριθμός ελληνόγλωσσων και ξενόγλωσσων άρθρων και δημοσιευμάτων σε εφημερίδες και επιστημονικά περιοδικά για τα θέματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ευρύτερα  της γενετικής, αλλά και της υιοθεσίας και της κλωνοποίησης.

Η διδακτορική διατριβή βρίσκεται στη βάση δεδομένων «Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών» του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και στις  ηλεκτρονικές διευθύνσεις:

 http://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/12582

 https://core.ac.uk/display/10955424

http://bioethicsuop.blogspot.gr/p/blog-page_1384.html

Στη βάση των ακαδημαϊκών συγγραμάτων ΕΥΔΟΞΟΣ επιλέχθηκε ως προτεινόμενο εγχειρίδιο στα μαθήματα:

1. Τμήμα Θεολογίας, Θεολογική Σχολή Α.Π.Θ., Επιλεγμένο σύγγραμμα 3^ο,  στο Μάθημα1154 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ, εξάμηνο Εαρινό για τα ακαδημαϊκά έτη  2010-11, 2011-12 (στην έντυπη μορφή του Οδηγού Σπουδών), 2012-2013, 2013-14.

2. Τμήμα Μαιευτικής, ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας, επιλεγμένο σύγγραμμα 2^ο  στο Μάθημα 661 ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ, ακαδημαϊκό έτος  2011-2012.

Ενδεικτικές αναφορές επιστημόνων στη διδακτορική διατριβή

α. Μαντζαρίδη Γεωργίου, «Η θεώρηση της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής», Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής του Τμήματος Θεολογίας, 10, (2000),  Θεσσαλονίκη, 94, υποσημ. 2  

β. Του ιδίου,  Ηθική ΙΙ, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2003, σ. 580, υποσημ. 3

γ. Κεσελόπουλου Ανέστη, Εκ του θανάτου εις την Ζωήν, Θεολογική προσέγγιση στις προκλήσεις της βιοηθικής, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2003, α) σελ.59, υποσημ. 36, β) σελ.144, υποσημ.1, γ) σελ.155, υποσημ.16

δ. Βάντσου Μιλτιάδη, Η ιερότητα της Ζωής, Οι θέσεις της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας σε θέματα βιοηθικής, Θεσσαλονίκη 2003, α) σελ.110, υποσημ. 259, β) σελ.248, υποσημ. 688, γ) σελ. 258, υποσημ. 715.

ε. Γρινιεζάκη Μακαρίου Αρχ., Κλωνοποίηση, Ηθικοκοινωνικές και Θεολογικές Συνιστώσες, Παντοδαπά της Βιοηθικής τόμος 1ος  εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 2005. Παραπομπές 113, 267, 320.

στ. Ιερόθεου Βλάχου, μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου, Βιοηθική και βιοθεολογία, εκδόσεις Ιεράς Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας), 2005, σελ. 293-294.

Αναφορές στον Τύπο:

Σουφλέρη Ιωάννας, «Έρχονται τα κύτταρα Ε.B.D», Το Βήμα της Κυριακής, 7.1.2001.

Ενδεικτικές αναφορές στο διαδίκτυο:

http://www.bioethics.org.gr/06_d.html (ιστοσελίδα Κέντρου Βιοιατρικής και Ηθικής Δεοντολογίας)

http://bitly.com/1WMx4I1(ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ)      http://dobrotoliubie.com/2016/02/11/православието-и-ин-витро-оплождането/

Βιβλιοκριτικές :

α. Δρ. Παπαγιάννη Αντωνίου, Ιατρικά Θέματα 21, (2001),100-101.

β. Βάντσου Μιλτιάδη, Orthodoxes Forum 16 (2002), 283-284.

γ. Μπουγάτσου Νίκου, Ανάπλασις 396, (2001),183.

δ. π. Σωφρόνιου Γκουτζίνη,  Σύναξη 81, (2002),114-115.

ε. Χατζηφώτη Ιωάννη, Παύλειος Λόγος 40, (2001), 31.

στ. Μητροπολίτου  Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου  κ. Ιερόθεου Βλάχου «ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ - ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ» (Εἰσήγησις  Ἐνώπιον τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδοςτήν 6ην Ὀκτωβρίου 2005)  

http://www.ecclesia.gr/greek/holysynod/eisigiseis/ierotheos_anaparagogi.htm

………………………………………………………………………………………………

«Στό θέμα τῆς ἰατρικῆς ὑποβοήθησης στήν ἀνθρώπινη ἀναπαραγωγή ὑπάρχει μιά σημαντική ἐπιστημονική μελέτη τοῦ κ. Βασιλείου Φανάρα, τήν ὁποία ὑπέβαλε στήν θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης, ὡς διδακτορική διατριβή, μέ τίτλο «Ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγή, ἠθικοκοινωνική προσέγγιση».     Στήν ἐνδιαφέρουσα αὐτή ἐπιστημονική μελέτη, ἡ ὁποία κατά τήν ἄποψή μου εἶναι ἡ μοναδική στό εἶδος της, ἀνευρίσκουμε σημαντικά σημεῖα, ὅπως γιά παράδειγμα τί εἶναι ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγή, ποιές εἶναι οἱ μέθοδοι μέ τίς ὁποῖες γίνεται, ποιές εἶναι οἱ συνέπειες ἀπό τήν ἐφαρμογή της καί ποιά εἶνα τά νομικά, ἠθικά, κοινωνικά καί θεολογικά προβλήματα πού ἀναφύονται μέ τήν χρήση της.  Γιά νά διαπιστωθῆ ἡ ἀξία τῆς μελέτης, ἁπλῶς θά παραθέσω τά ὀκτώ κεφάλαιά της. Στό πρῶτο κεφάλαιο γίνεται λόγος γιά τό ἀνθρώπινο ἔμβρυο στήν Χριστιανική παράδοση. Στό δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται ……….Τέλος στό ὄγδοο κεφάλαιο ἀναπτύσσεται τό θέμα τῆς ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς ἀπό πλευρᾶς ὀρθοδόξου χριστιανικῆς ἠθικῆς. Ὁ ἐπίλογος καί τά συμπεράσματα τῆς μελέτης δίδουν μιά συνολική εἰκόνα τοῦ προβλήματος αὐτοῦ.»

Σε επόμενη έκδοση της διατριβής θα συμπεριληφθούν οι αναγκαίες προσθήκες (νέες μέθοδοι, νέα νομοθεσία κτλ), οι διορθώσεις των λαθών που επισημάνθηκαν όλα αυτά τα χρόνια και θα προστεθεί η αναγκαία βιβλιογραφική ενημέρωσή της.

Publisher's Version